گیاهان دارویی

گیاهان دارویی | وجود تنوع بالای آب و هوایی در کشور ایران سبب انتشار گونه های متنوعی از گیاهان دارویی با ارزش تجاری بالا شده است. این گیاهان از دیرباز کاربردهای فراوانی در صنایع مختلف داروسازی، غذایی، رنگ سازی و … داشته اند.

امروزه با پی بردن به ارزش بهداشتی گونه های دارویی معطر و نقش آنها در تولید مواد ضد قارچ، ضد ویروس و ضد میکروبی استقبال بیشتری نسبت به پرورش و فرآوری گیاهان دارویی شده است.

مهمترین ویژگی های گیاهان دارویی:

در پیکر این گیاهان مواد خاصی به نام مواد مؤثره یا مواد فعال ساخته و ذخیره می شوند که این مواد، خواص متعددی دارند. ماده مؤثره به میزان بسیار کم (معمولا کمتر از ۱ درصد وزن خشک گیاه) ساخته میشود.
ممکن است اندام خاصی چون ریشه، ساقه، برگ، گل و غیره حاوی مواد مؤثره مورد نظر باشند، نمی توان تمام اندام گیاه را منبع دارویی دانست.

معمولا از اندام های مورد نظر به صورت تازه استفاده نمی شود. یعنی باید تحت تأثیر عملیات خاصی چون تمیز کردن، هوا دهی، خشک کردن، استخراج و تصفیه قرار گرفته و سپس مورد استفاده قرار گیرند.
گیاهان دارویی حاوی مواد مؤثره در مقایسه با عموم گیاهان مورد استفاده در کشاورزی مانند غلات و سبزیها که به طور عام و روزمره مورد استفاده انسان هستند، در موارد خاص قابل استفاده اند.
به طور کلی از گیاهان دارویی حاوی مواد مؤثره استفاده های مختلفی به عمل می آید که به صورت زیر می توان آنها را طبقه بندی کرد:
الف) گیاهان دارویی (طبی) که مواد مؤثره موجود در آنها به طور مستقیم یا غیر مستقیم اثر درمانی دارند و به عنوان دارو استفاده می شوند و دارای پاسخ فیزیولوژیکی معین در درمان بیماری ها در انسان و حیوانات هستند مانند: صبر زردآلوئه) و بابونه.
ب) گیاهان ادویه ای که از مواد مؤثره فعال آنها در صنایع غذایی، کنسرو سازی و نوشابه سازی به منظور بهبود رنگ، طعم و مزه آنها استفاده می شود مانند: زیره سیاه و زیره سبز
ج) گیاهان عطری که اندام های خاصی در این گیاهان حاوی ترکیباتی هستند که اسانس نامیده می شوند و دارای عطر و بوی خاصی بوده و اسانس از راه تقطیر با بخار آب استخراج می شود. مانند: گل محمدی، نعناع و مرزه.
د) گیاهان رنگی که دارای مواد مؤثره رنگی طبیعی می باشند و در صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرند. مانند گلرنگ و زعفران

گاهی اوقات از یک گیاه به تنهایی می توان هر سه استفاده را نمود، مثلا گیاه دارویی مرزه، هم در صنایع دارویی مورد استفاده قرار می گیرد زیرا خاصیت ضد باکتریایی و ضد قارچی دارد، تب بر است و سبب کاهش درد نیز می گردد و هم حاوی اسانس بوده و به عنوان یکی از گیاهان عطری معرفی می شود و در صنایع غذایی نیز به عنوان ادویه استفاده می شود.

انواع تقسیم بندی گیاهان دارویی

طبقه بندی گیاهان دارویی از نظر اثر درمانی

•  گیاهان ملين: مانند شیر خشت، کرچک، زیتون، پنیرک و ختمی
•  گیاهان مسهل: این گیاهان قوی تر از ملین ها هستند. ملین ها را می توان در غلظت های بالاتر به عنوان مسهل به کار برد. مانند صبر زرد (آلوئه ورا) و حنظل.
•  گیاهان قابض: مانند تخم بارهنگ، ریحان، نعناع و پونه
•  گیاهان ضد میگرن و سردردهای عصبی: مانند گل بنفشه، رازیانه و بادرنجبویه
•  گیاهان زیاد کننده شیر مادران شیرده: مانند زیره سبز، رازیانه، انیسون و شنبلیله

انواع تقسیم بندی گیاهان دارویی از نظر کاربرد در صنایع مختلف

١. استفاده از گیاهان دارویی در طب و داروسازی
۲. استفاده از گیاهان دارویی در تامین مواد خام صنایع غیر دارویی (تولید سموم آلی گیاهی): از گیاهان افسنطین و آنغوزه در مبارزه با کرم غوزه خوار پنبه و از جوشانده برگ های اکالیپتوس، خرزهره، هندوانه ابوجهل، نعناع و پونه در دفع حشرات استفاده می شود.
٣. استفاده از گیاهان دارویی در صنایع غذایی: به طور مثال از گیاه زیره و انیسون در نوشابه سازی و از گل محمدی در حلوا و شیرینی پزی استفاده می شود. همچنین برخی از گیاهان دارویی مانند فلفل سیاه می تواند به عنوان نگهدارنده یا مواد ضد فساد گوشت مورد استفاده قرار گیرد.
4. استفاده از گیاهان دارویی در صنایع آرایشی و بهداشتی: تعداد زیادی از گیاهان دارویی مانند بابونه، آلوئه ورا، زیره سبز، حنا، نعناع و اسانس نعناع در تهیه خمیر دندان) و… با توجه به نوع ماده مؤثره موجود در آنها می توانند در صنایع آرایشی و بهداشتی استفاده شوند.

5. استفاده از گیاهان دارویی در پرورش زنبور عسل: گیاهان سدر، گاوزبان، رزماری، اسطوخودوس، مریم گلی، ماریتیغال، گلرنگ، اکالیپتوس به علت داشتن شهد مناسب در گل های خود در زنبورداری مورد استفاده قرار می گیرند.
6. استفاده از گیاهان دارویی در گل آرایی، تهیه گل خشک و تزئین: بابونه، بابا آدم، گل محمدی، بومادران و…
۷. استفاده از گیاهان دارویی در فضای سبز: مانند گیاهان همیشه بهار، رزماری، اسطوخودوس و اکالیپتوس
۸. استفاده از گیاهان دارویی در تهیه علوفه: مانند رازیانه، زیره سبز و شوید.
9. گیاهان دارویی سمی: مانند تاتوره، بذرالبنج (بنگ دانه) و سداب.

خرید گیاهان دارویی:

علاقه مندان به طب سنتی و استفاده کنندگان از انواع گیاهان دارویی برای رفع مشکلات خود همیشه نگران خرید گیاهان دارویی سالم و تمیز را دارد.

سالم مارکت، در دسته ی گیاهان دارویی، دمنوش گیاهی و عرقیات گیاهی، تلاش می کند محصولات خود از پاک ترین و تازه ترین نوع ماده اولیه تهیه و با بسته بندی شکیل و بهداشتی عرضه کند.

همانطور که اشاره شد گیاهان دارویی مصارف بسیاری دارند که در تولید انواع فرآورده های گیاهی استفاده می شوند. این فرآورده ها را می توانید در دسته سایر محصولات ببینید.